Hiperaktivite Nedir?
Hiperaktivite bir ögrenme bozuklugu degil, bir davranis sorunudur. Bir baska deyisle, hiperaktivite davranis sorunlarina sebep olabilen bir kisilik özelligidir. Hiperaktif çocuklar gereginden fazla hareketlidirler, düsünmeden davranir ve dikkatlerini (ilgilerini çekmeyen konularda) birkaç dakikadan fazla yogunlastiramazlar. Hiperaktivite okul çagindaki çocuklarin %3-5’inde bulunan ve erkek çocuklarda daha fazla rastlanan bir problemdir. Hiperaktivite aile için oldugu kadar çocugun kendisi için de büyük bir stres kaynagidir. Hiperaktif çocuklar genellikle davranislarinin dikkat dagitici ve rahatsiz edici oldugunu bilirler, fakat bu konuda ellerinden bir sey gelmez. Anne-babalarin bunu anlamalari ve çocuklarina sevgi ve destek vermeleri gerekir. Anne-babalar hiperaktivitenin getirdigi zorluklari asabilmek için çocuklarinin doktoru, ögretmenleri ve danismanlariyla isbirligi yapmalidirlar.Hiperaktivitenin Bulguları
Hiperaktivite baska pek çok sorunla ortak belirtilere sahip oldugu için kesin tani koymak çok zor olabilir. Tani konmadan önce ayni belirtilerle kendini gösterebilecek olan diger tibbi ve duygusal sorunlarin saf disi edilmesi gerekir. Bu problemin belirtilerine, pek çok çocukta stres anlarinda kisa sürelerle rastlanabilir. Dolayisiyla her belirti gösteren çocuk otomatik olarak hiperaktif sayilmamali, problemin geçmisi ve ayrintilari anlasilmalidir. Hiperaktivitenin belirtileri genellikle çocuk yedi yasina basmadan ortaya çikar. Hiperaktif çocuklar dikkatlerini toplamakta zorlanirlar, davranislarini düsünmeden gerçeklestirirler ve genellikle fazla hareketlidirler. Bazilarinda ise, dikkat eksikligi ve düsüncesiz davranislar olmakla birlikte asiri hareketlilik yoktur. Aslinda her çocuk zaman zaman bu sekilde davranabilir, fakat hiperaktif çocuklar hemen her zaman böyle hareket ederler. Diger yandan hiperaktif çocugun kisa süreli islerde ya da TV, bilgisayar oyunu gibi eglenceli isler sirasinda çok dikkatli oldugunu gözleyebilirsiniz. Bu sizi sasirtmasin. Asagidaki liste çocugunuzda hiperaktivite belirtilerinin bulunup bulunmadigini anlamanizda size yardimci olacaktir. Eger çocugunuzda bu belirtileri kayda deger bir kismina rastladiysaniz ve bu belirtiler 6 ay ve daha fazla sürdüyse gözlemlerinizi doktorunuzla konusun.
Çocuklarda Dikkat Eksikligi Asiri Hareketlilik Bozuklugunun Belirtileri:
Hiperaktivite ön plandaysa,* Yerinde duramaz,
* Oturmasi gerektigi halde oturamaz,
* Yerli yersiz kosup tirmanir,
* Asiri konusur,
* Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çeker,
* Her zaman bir seylerle ugrasir,
* Cevaplari agzindan kaçirir,
* Sirasini beklemekte zorlanir,
* Olaylara veya konusmalara müdahale yarida keser.
Dikkat Eksikligi ön plandaysa,
* Yönergeleri basindan sonuna kadar takip edemez,
* Dikkatini yaptigi ise veya oyununa vermekte zorlanir,
* Evde veya okulda yapacagi isler ve aktiviteler için gerekli malzemeleri kaybeder,
* Dinlemez,
* Detaylari gözden kaçirir,
* Düzensiz görünür,
* Uzun süre zihinsel çaba gerektiren isleri yapmakta zorlanir,
* Unutkandir,
* Ilgisi kolayca baska yönlere kayar.
Hiperaktivitenin sebepleri tam olarak anlasilmamistir. Bazi arastirmalar asagidaki sebepler üzerinde durmaktadir:
- Hiperaktif çocuklarin beyinlerinde mesaj alis verisini gerçeklestiren kimyasal maddelerde bir sorun vardir.
- Anne – babadan birinde veya her ikisinde de hiperaktivite varsa, bunlarin çocuklarinda da hiperaktivite belirtilerine rastlanabilir.
- Hiperaktivite çocukluk çagi hastaliklarindan sonra görülebilir.
- Gelisimsel sorunlar hiperaktivite ile baglantili olabilir.
- Beyin dokusundaki dogumsal ya da sonradan olma zedelenmeler hiperaktiviteye sebep olabilir.
Hiperaktivitenin Tanısı
Bir çok çocuk zaman zaman, “hiperaktif” tanimina uygun davranislar sergileyebilir; fakat “hakiki” hiperaktiflik 12 yasin altindaki 20 çocuktan yaklasik 1 tanesinde görülür. Yine de çocugunuzun hiperaktif oldugunu düsünüyorsaniz bunu düsünmenize yol açan sebepleri doktorunuzla konusun. Hiperaktivitenin ilk isaretlerine çok erken yaslarda rastlanabilirse de tani genelde çocuk okula basladiktan sonra konur. Bunun sebebi okul ortaminin hiperaktif çocuklar için gerçek bir rahatsizlik kaynagi olmasi ve bu sorunun belirtilerinin sinif ortaminda daha fazla göze batmasidir.
Hiperaktivite tanisi için özel bir test yoktur. Taniya yönelik degerlendirmeler doktorun bir fiziksel problemleri ayirt etmek için ayrintili bir saglik öyküsü almasiyla baslar. Doktorunuz size ayrica ev ve okuldaki davranislariyla ilgili sorular soracak, çocugunuzun okuldaki davranislariyla ilgili ögretmeninden yazili formlarla bilgi isteyecektir. Doktorunuz ayrica benzer belirtilere yol açabilecek baska sorunlarin olup olmadigini anlamak izin çocugunuzu muayene edebilir. Örnegin, bazi çocuklarda hiperaktivite ile beraber ögrenme güçlügü veya davranis bozuklugu gibi baska bir sorun da bulunabilir. Bu gibi durumlarda doktorunuz her iki rahatsizligin da tedavisini amaçlayacak ve buna göre tavsiyelerde bulunacaktir.
Hiperaktivite tanisini koymak zordur ve zaman alabilir. Sorunlarin kaynagi bulununcaya dek sabirli olun ve çocugunuza duygusal açidan destek olun.
Hiperaktif Çocuğa Evde Yaklaşım
Çogu anne-baba çocuklarina hiperaktivite tanisi kondugunda hayrete düser, çünkü bu çocuklarin evde aileleri tarafindan gözlemlenen herhangi bir problemleri yoktur. Gerçekten de bu çocuklar evde hiçbir dikkat bozuklugu bulgusu göstermeden saatlerce televizyon seyredebilir veya video oyunlari oynayabilirler. O halde böyle bir çocukta nasil hiperaktivite olabilir? Cevap basittir. Video oyunlari ve televizyon çocuklarin dikkatlerini odaklamalarina yardim edecek sekilde uyari gönderir, yani bu çocuklar televizyon seyrederken veya video oyunu oynarken pasif konumdadirlar ve dikkatlerini disaridan gelen uyarilar sayesinde toplayabilirler. Baska bir deyisle bu tür isler sirasindaki dikkat süresi hiperaktivite tanisi koymada önemli bir ölçüt degildir. Hiperaktif bir çocuk hem anne-baba, hem de ailenin diger bireyleri için büyük bir sikinti kaynagi olabilir. Tedavi edilmeyen hiperaktif bir çocuk aile için rahatsizlik kaynagi olmaya devam edecektir. Burada çocugunuza davranislarini kontrol etmesinde yardimci olabilmeniz için yapabileceklerinizden kisaca söz edecegiz.
* Çocugunuz için günlük bir program yapin. Çocugunuzun uyandigi, yemek yedigi, yikandigi, okula gitmek için evden çiktigi saatlerin her gün belirli ve ayni olmasini saglayin. Çocugunuzu kalabalik alisveris merkezleri gibi çok fazla uyaranin bulundugu ortamlardan mümkün oldugunca uzak tutmaya çalisin.
Hiperaktif çocuklar büyüklerinin dikkatini genellikle ancak yanlis bir sey yaptiklarinda çekerler. Çocugunuzu güzel sözlerle, kucaklayarak ödüllendirmeniz, olumlu davranislari için küçük armaganlar vermeniz çok önemlidir. Anne-baba, aile bireyleri ve arkadaslardan gelen bu tür olumlu destek ve sevgi çocugunuzun kendini iyi hissetmesini saglayacaktir.
Büyükler hiperaktif çocuklarinin davranislarina çok zaman sinirlenir ve fiziksel cezalara dahi basvurabilirler. Dayaktan kaçinilmalidir. Bunlarin yerine daha etkili disiplin teknikleri uygulayabilirsiniz. Örnegin çocugunuzun hiperaktif davranislari sizi fazlaca rahatsiz ederse, ona o an için sirtinizi dönerek davranisina karsi kayitsiz kalin. Çocugunuzun çok fazla heyecanli veya hareketli oldugu anlarda baska bir aktiviteyle dikkatini dagitmaya çalisin. Çocugunuzun çevresine yönelik tekmeleme, isirma vs. Gibi davranislarina müdahale ederek engel olmaniz gerekebilir. Onu sakinlesene kadar bir süre yalniz basina birakmaniz fiziki cezalandirmadan çok daha iyi etkili bir yöntemdir. Davranislarini çocugunuzla sakin oldugu anlarda tartisin ve onun bu davranislarinin sonuçlarini anlamasini saglayin.
Hiperaktif Çocuk ve Okul
Sinif yapisi ve kurallari hiperaktif bir çocuk için oldukça zorlayici olabilir. Çocugunuzun ögretmeniyle isbirligi yapin. Ögretmen çocugunuzun içinde bulundugu zor durumu anladiginda çocugunuzun basarili olmasi için daha fazla yardimci olacaktir.
Hiperaktif çocuklarla yeterince ilgilenebilmesi için küçük gruplar içinde dikkatlerini toplamalari oldukça zordur ve böyle gruplarda ilgileri kolayca dagilmaktadir. Bu çocuklarin bir diger özelligi de çabucak sikilmalari ve verilen ödevleri tamamlamak için sürekli motivasyona ihtiyaç duymalaridir. Bu nedenle özel ögretmenler her zaman daha iyi sonuç verir. Hiperaktif çocuklarin pek çoguna özel bir hocayla yarim veya bir saatte okulda bütün bir gün içinde verilebilecek olandan daha fazlasi verilebilmektedir.
Hiperaktif çocuklar da okulda en az diger arkadaslari kadar basarili olabilirler. Bir çocugun hiperaktif olmasi asla onun yeterince akilli olmadigi anlamina gelmez. Bu çocuklar düzensiz ve dikkatsiz olabilirler, fakat bu onlarin ögrenme yeteneklerinin olmayisindan degil, hiperaktiviteden kaynaklanmaktadir. Göz önünde tutulmasi gereken bir nokta, hiperaktif çocuklarin önemli bir bölümünün ögrenme güçlükleri (okuma, aritmetik gibi) çektikleridir. Ögrenme güçlügüne yönelik degerlendirme ve tedavilerin ayrica planlanmasi ve bu konuda uzmanlasmis egitim uzmanlariyla isbirligi yapilmasi gerekli olacaktir.
* Çocugun o gün neler yapilacagini önceden bilmesi saglayacak ve hep uyulan bir sinif düzeni gelistirin.
* Çocugun ögretmenin gözü önünde, pencereden uzak ve tahtaya yakin bir yerde oturmasini saglayin.
* Kendi basina yapilabilecek ödevleri, diger çocuklardan ayri bir kösede dikkati dagilmadan yapmasina izin verin.
* Çocugun ödevlerini yaparken gerektiginde ara vermesine olanak taniyin. Bu aralara diger çocuklardan daha sik ihtiyaç duyacaktir.
* Oyun saatlerini azaltma ve teneffüs iptalinden kaçinin. Oyun saatleri çocugun fazla enerjisinden kurtulmasi için iyi bir firsattir.
* Farkli aktivite düzeyleri gerektiren dersleri gün içine dagitin. Müzik, beden egitimi, resim gibi yardimci dersleri daha çok dikkat gerektiren Türkçe, matematik gibi derslerin arasina koyun.
* Dikkat sorunlari olan yasça daha büyük ögrencilerin, verimli çalisma ve dinleme aliskanliklari kazanabilmeleri için çalisma yöntemleri ile ilgili ek özel dersler almalari yararlidir.
* Ders çalisirken belli aliskanliklar edinmelerini saglayacak ve istenmeyen davranislarini kontrol edecek etkin bir sistem gelistirin. Ödül puanlari, çocugun basarisini grafikler ile göstermek, çocugu çikartmalar veya yildizlar ile ödüllendirmek, çocugu istenilen davranislari göstermesi için heveslendirecektir.
* Yeni seyler ögretip, yanitlar istemeden önce çocuga sözel ya da görsel bazi ipuçlari verin. Örnegin çocuga yalnizca onun anlayacagi bir isaret vermek onu utandirmadan dikkatini anlatilana vermesini saglar.
* Uzun sürebilecek ödevleri küçük parçalara bölün. Böylece çocuga bir isi tamamlamis olma duygusunu tattirmis olursunuz.
* Çocugun her zaman ayni performansi göstermesini beklemeyin. Çocugun çabalari sonuç mükemmel olmasa bile destekleyin.
* Mümkünse derste islediklerinizi ve ödevleri yazili hale getirin.
Hiperaktif Çocuklar Büyüdüklerinde Ne Olur?
“Çocuk büyüdügünde hiperaktiflik geçer” diye söylendigini duymus olabilirsiniz; bu dogru degildir. Ama asagidaki nedenlerden dolayi çocuk olgunlastikça bazi iyilesmeler olacaktir.
* Çocuklar saldirgan davranislarini birakmayi veya azaltmayi genellikle arkadas baskisi nedeniyle ögrenirler.
* Yas büyüdükçe bazi problemlerin üstesinden daha kolay gelmeyi ögrenir (örnegin ilgilerini çeken bir sey üzerinde yogunlasarak ve ilgilerini çekmeyenlere önem vermeyerek).
* Bazi çocuklar problemlerinin üstesinden gelmeyi ögrenirken, bazilari da özellikle daha küçük yaslardan itibaren siddeti hiperaktif olanlar ergenlik çaginda ciddi davranis bozukluklari gelistirebilirler.
* Hiperaktif çocuklarin çogunlugu büyüdüklerinde iyi olacak, veya en azindan idare edebilecek düzeye geleceklerdir.
* Bazen, özellikle 6 yasin altinda, kisa dikkat süresi genel bir gelisim geriliginin bir bölümüdür. Böyle durumlarda çocuk büyüdügünde bundan kurtulacaktir. Çocuk genel gelisim düzeyini yakaladiginda dikkat edebilme yetisini de kazanacaktir.
Tedavi
Hiperaktiviteyi ortadan kaldirici bir kesin tedavi yoktur, fakat hiperaktiflere yardimci olabilecegimiz pek çok yol vardir. Doktoru, ögretmeni, danismani ve aile bireylerinin karsilikli fikir alisverisi ve isbirligiyle çocugunuz bu rahatsizliga ragmen normal bir yasam sürebilir.
Ilaç Tedavileri: Hiperaktivitenin tedavisinde uyarici ilaçlar oldukça ise yararlar. Hiperaktivite ve dikkat eksikligi ilk basta garip gelebilir. Bu ilaçlar çocugu daha hareketli kilmak yerine, sasirtici olarak hiperaktiviteyi azaltip dikkat süresini uzatmaktadir. Hiperaktif bir çocuga davranislarini kontrol etmesinde yardimci olan bu ilaçlari kullanan bir çocuk ilaci kullandigi süreler içerisinde daha sakin ve dikkatli olmaktadir.
Kullanilan ilaçlar bagimlilik yapmaz, fakat bir takim yan etkilere yol açabilirler (bas agrisi, uykusuzluk, istah kaybi ve depresyon gibi). Çocugunuzun doktoru tarafindan düzenli olarak görülmesini saglayin. Bu sekilde çocugunuzun genel sagligini gözetim altinda tutacaktir.
Psikolojik ve pedagojik tedaviler: Ilaçlar hiperaktif çocuklar için asla tek tedavi yöntemi olarak kullanilmamalidir. Çocugun davranislarini kontrol etmesine yardimci olurken ögretmenler, danismanlar ve ailenin diger bireyleriyle yapilacak isbirligi içerisinde uygulanacak tedaviler çok önemlidir.
Anne-babanin çocuga yaklasim konusunda egitimi, ögretmen ve okul danisman psikologunun bilgili yaklasimi ve çocugun kendisini kontrol etme ve duygularini ifade etme becerilerini kazandigi psikoterapi ve pedagojik terapilerin birlikte uygulanmasi, ilacin sagladigi kazanimlarin uzun vadeli olabilmesi için sarttir. Bu tedaviler hakkinda ayrintili bilgileri diger brosürlerimizde bulabilirsiniz.
Son Birkaç Söz
Erken tedaviyle hiperaktif çocugun gelecegi için cesaret verici sonuçlara ulasilmaktadir. Hiperaktivite etkilerinden tam anlamiyla “kurtulamayacak” olsalar bile bugün sorun yaratan davranislari gelecekte onlara yardimci olabilir. Sinif ortamindan kurtulduktan sonra hayatta basariya ulasmak hiperaktif çocuklar için diger çocuklar için oldugundan daha kolaydir. Bu çocuklardan pek çogu eriskin yasa geldiklerinde is adamligi gibi kendi davranis tarzlarina uygun meslekler seçmekte, veya sanat ve eglence dünyasinda basarili olmaktadirlar. Hiperaktif bir çocugun anne-babasindan, ögretmenlerinden ve danismanlarindan bugün görecegi yardim ve destek, onun basarili ve mutlu bir eriskin olmasina yardim edecektir.
Kaynak
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder